Over trots en schaamte, over loyaliteiten en ongemak, over onze eigen religieuze families en die van de anderen….
Daar staan we dan op die zondagmiddag in november: voor de enorme foto van die lange jonge man, in chassidisch orthodox-joodse kledij, en wij kijken naar hem, naar hoe hij daar staat, links in het beeld, heel rechtop, alleen met zijn rolkoffertje op die immense foto, ergens in Antwerpen, in het sjtetl.
We zijn op bezoek in het Joods Historisch Museum, en ‘onze’ Judith laat ons de tentoonstelling zien van de chassidisch-orthodoxejoodse gemeenschap in Antwerpen: het Sjtetl. Prachtige liefdevolle foto’s, met aandacht en geduld gemaakt. Warm, naar binnengekeerd, hun eeuwenoude traditie behoedend en bewarend.
De jonge man op de foto kijkt vol naar links, voor ons naar rechts. Alsof hij iets of iemand zoekt of verwacht in die lege ruimte
‘Wat zien jullie? Wat roept het bij je op?’ vraagt Judith.
Het is de belangrijkste vraag die de museumgidsen stellen: zij zijn opgeleid om samen met de bezoekers te leren van wat er te zien is, maar vooral van wat dat met de mensen doet.
Om zodoende het stereotiepe beeld van ‘de’ jood aan te vullen en te corrigeren. Joden zijn net mensen, met alle verschillen van dien. En dat zien we ook, dat léren we te zien op deze tentoonstelling.
Maar ook het ongemak mag genoemd worden: ‘ik zie trots, maar ook arrogantie, ik voel me buitengesloten’. ‘Alsof ik niet tot het uitverkoren volk zou horen…’ dát gevoel.
Die confrontatie met mensen die tot de eigen religieuze familie horen, maar die in hun uiterlijk, gedrag en kledij dat stereotiepe beeld bij ons oproepen, dat is lastig, daar schamen we ons voor. Dat willen we eigenlijk niet zien, dat willen we niet waar hebben. Ook dat mag gezegd worden. Maar het gaat niet vanzelfsprekend. We voelen wel degelijk onze schroom: ‘mag, kan ik dit wel zeggen?’
Sommigen van ons hebben daar vervelende ervaringen mee opgedaan. We blijken soms mensen te krenken, onbedoeld en ongewild. En dan houd je voortaan toch maar je mond, maar je denkt er het jouwe van…Je mening, je gevoel gaat ondergronds, en woekert door.
Zo gaat het vaak.
Hier leren we elkaar om toch de moed te vatten, en –behoedzaam- onze lastige vragen te durven stellen. Wat een vrijheid! Dank je wel Judith!
Annego